Pępowina to kluczowy element łączący matkę z dzieckiem podczas ciąży. Jej prawidłowe funkcjonowanie ma ogromne znaczenie dla rozwoju płodu. W tym poradniku wyjaśnimy, jakie funkcje pełni pępowina, poznasz jej rodzaje oraz dowiesz się, kiedy należy zachować czujność w przypadku komplikacji związanych z pępowiną.
Czym jest pępowina i jaką pełni funkcję w ciąży?
Pępowina to życiodajny sznur łączący rozwijający się płód z łożyskiem. Ta niezwykła struktura zaczyna się formować już w 5. tygodniu ciąży i rośnie wraz z dzieckiem, osiągając ostatecznie długość około 50-60 cm i średnicę 1-2 cm.
Podstawowe funkcje pępowiny to:
- Transport tlenu i składników odżywczych z organizmu matki do płodu
- Odprowadzanie dwutlenku węgla i produktów przemiany materii od płodu do organizmu matki
- Ochrona naczyń krwionośnych przed uciskiem i zagięciem
- Umożliwienie swobodnych ruchów płodu w worku owodniowym
Pępowina to jedyne połączenie między organizmem matki a dziecka – dzięki niej płód otrzymuje wszystko, co niezbędne do prawidłowego rozwoju, mimo że krążenia matki i dziecka nigdy bezpośrednio się nie łączą.
Budowa pępowiny – co znajduje się w jej wnętrzu?
Standardowa, prawidłowa pępowina zawiera trzy naczynia krwionośne otoczone specjalną galaretowatą substancją zwaną galaretą Whartona:
1. Jedna żyła pępowinowa – transportuje krew bogatą w tlen i składniki odżywcze z łożyska do płodu
2. Dwie tętnice pępowinowe – odprowadzają krew ubogą w tlen i produkty przemiany materii od płodu do łożyska
Galareta Whartona pełni kluczową funkcję ochronną – amortyzuje naczynia krwionośne i zapobiega ich zagnieceniu czy zaciśnięciu podczas ruchów dziecka, działając jak naturalna poduszka bezpieczeństwa.
Rodzaje pępowin – pępowina trójnaczyniowa i dwunaczyniowa
W zależności od liczby naczyń krwionośnych wyróżniamy dwa główne rodzaje pępowin:
Pępowina trójnaczyniowa
Jest to prawidłowa, najczęściej występująca forma pępowiny. Zawiera:
- 1 żyłę pępowinową
- 2 tętnice pępowinowe
Taka budowa zapewnia optymalny przepływ krwi między łożyskiem a płodem, co sprzyja prawidłowemu rozwojowi dziecka. Występuje w około 99% wszystkich ciąż.
Pępowina dwunaczyniowa
Jest to rzadszy wariant, występujący w około 1% ciąż. Zawiera:
- 1 żyłę pępowinową
- 1 tętnicę pępowinową (zamiast dwóch)
Pępowina dwunaczyniowa może być związana z:
- Zwiększonym ryzykiem wad rozwojowych płodu
- Większym prawdopodobieństwem wystąpienia zaburzeń chromosomowych
- Potencjalnym ograniczeniem wzrastania płodu
Pępowina dwunaczyniowa sama w sobie nie zawsze oznacza problemy. Jednak jej wykrycie podczas badania USG jest wskazaniem do dokładniejszej diagnostyki i częstszych kontroli przebiegu ciąży.
Możliwe komplikacje związane z pępowiną
Podczas ciąży i porodu mogą wystąpić różne sytuacje związane z pępowiną, które wymagają szczególnej uwagi:
Owinięcie pępowiną
Około 25-40% dzieci rodzi się z pępowiną owiniętą wokół szyi lub innej części ciała. W większości przypadków nie stanowi to zagrożenia, jednak czasem może prowadzić do:
- Ograniczenia dopływu tlenu do dziecka
- Spowolnienia akcji serca płodu
- Komplikacji podczas porodu
Rozpoznanie owinięcia pępowiną jest możliwe podczas badania USG, szczególnie z wykorzystaniem kolorowego Dopplera. Doświadczony lekarz może monitorować sytuację i zaplanować odpowiednie postępowanie podczas porodu.
Węzeł prawdziwy pępowiny
Powstaje, gdy dziecko podczas ruchów w macicy przechodzi przez pętlę utworzoną przez pępowinę. Węzeł może się zaciskać podczas porodu, ograniczając przepływ krwi. To rzadkie powikłanie, ale wymagające natychmiastowej interwencji, jeśli zostanie wykryte podczas porodu.
Wypadnięcie pępowiny
To nagłe, poważne powikłanie, gdy pępowina wypada przed częścią przodującą dziecka podczas porodu. Dochodzi wtedy do ucisku pępowiny, co może prowadzić do niedotlenienia płodu. Wymaga natychmiastowego cesarskiego cięcia, aby uratować dziecko.
Kiedy należy zachować czujność?
Lekarz prowadzący ciążę powinien zostać niezwłocznie poinformowany, jeśli:
- Zauważysz znaczne zmniejszenie lub brak ruchów dziecka przez kilka godzin
- Podczas badania USG wykryto pępowinę dwunaczyniową
- Badanie USG wykazało owinięcie pępowiną
- Masz krwawienie lub przedwczesne skurcze
- Odczuwasz silny, nagły ból brzucha
Pamiętaj, że regularne wizyty kontrolne u lekarza i badania USG pozwalają monitorować stan pępowiny i rozwój dziecka, co znacząco zwiększa szanse na wykrycie ewentualnych komplikacji.
Pępowina podczas porodu i po nim
Podczas naturalnego porodu pępowina jest przecinana po urodzeniu dziecka. Coraz popularniejsze staje się tzw. późne klemowanie pępowiny (odczekanie 1-3 minut przed przecięciem), co pozwala na przepływ dodatkowej krwi z łożyska do noworodka, wzbogacając go w żelazo i komórki macierzyste.
Po porodzie:
- Fragment pępowiny pozostaje przy brzuszku dziecka
- Kikut pępowiny zasycha i odpada samoistnie w ciągu 7-14 dni
- W miejscu odpadnięcia pępowiny formuje się pępek dziecka
- Miejsce po pępowinie wymaga delikatnej pielęgnacji do czasu całkowitego zagojenia
Niektórzy rodzice decydują się na pobranie krwi pępowinowej zawierającej cenne komórki macierzyste, które mogą być zabezpieczone w specjalnym banku na wypadek przyszłych potrzeb medycznych. Decyzję o bankowania krwi pępowinowej warto podjąć jeszcze przed porodem.
Pępowina, choć funkcjonuje tylko przez okres ciąży, pełni niezastąpioną rolę w rozwoju dziecka. Zrozumienie jej funkcji i potencjalnych komplikacji pozwala przyszłym rodzicom lepiej przygotować się do ciąży i porodu, a także świadomie reagować w sytuacjach wymagających konsultacji medycznej. To dzięki tej niepozornej strukturze nasze dzieci mogą bezpiecznie rozwijać się przez dziewięć miesięcy w łonie matki, otrzymując wszystko, co niezbędne do życia.